Những biến chứng hay gặp trong quá trình điều trị gãy xương của chuyên khoa Chấn Thương Chỉnh Hình (CTCH), thì biến chứng mất đoạn xương (MĐX), khuyết hổng phần mềm (KHPM) là các biến chứng nặng nề. Điều trị tiêu chuẩn vàng là lành xương, lành vết thương phục hồi chức năng của chân hoặc tay thường là những thách thức với đội ngũ thầy thuốc và bệnh nhân . Nếu không lựa chọn dược giải pháp điều trị phù hợp, dễ để lại hậu quả khá nặng nề vè sức khỏe, tài chính không chỉ cho bệnh nhân mà còn cho gia đình và xã hội.
MĐX có thể xẩy ra ngay khi gẫy xương hở, cũng có thể do biến chứng nhiễm trùng ổ gẫy xương (gẫy kín hay gãy hở- chảy máu tại ổ gẫy xương) tạo ra tình trạng viêm xương gây nên tình trạng xương chết buộc phải lấy bỏ phần xương viêm gây MĐX. Điều trị mất đoạn xương, nhất là có nhiễm trùng ổ gẫy xương hay viêm xương, rất khó khăn và phức tạp. trên thế giới đã đưa ra nhiều phương pháp nhằm chữa lành ổ gẫy xương và phục hồi tốt nhất có thể, chức năng của chân hoặc tay chứa xương bệnh. Nhưng đến nay phương pháp được nhiều người lựa chọn và đánh giá ưu việt và vẫn còn mang tính thời sự. Đó là phương pháp kéo dài xương trên phần xương còn lại (bone transport), bù lại chiều dài của xương mất đoạn (hay gặp trên xương đùi hay xương chày). Theo nguyên lý GS ILIZAROV đưa ra từ những năm 50 của thế kỷ trước. Phương pháp đem lại nhiều lợi thế : (1) tạo ra phần xương mới chất lượng rất tốt, phục hồi giống hiệt về hình dạng và cấu trúc với phần xương đã bị mất đoạn.(2) chữa lành xương mà không cần ghép xương. (3) thực hiện xử trí được nhiều tổn thương cùng một lần mổ.(4) tập phục hồi chức năng được sớm…
Khuyết hổng phần mềm thường sảy ra sau chấn thương với lực chấn thương mạnh, làm cho mô mềm bị dập nát nhiều. Khi điều trị cần thiết phải cắt lọc loại bỏ các mô chết rộng gây nên tình trạng để lộ các mô quí như xương, mạch máu, thần kinh… các mô này không được che phủ sớm sẽ để lại biến chứng rất nặng nề. Xử trí, bằng những kiến thức chuyên khoa vùng KHM cần được che phủ bằng cơ hoặc da cân tự thân càng sớm càng hiệu quả.
Tại khoa Chấn Thương Chỉnh Hình bệnh viện 1A (bệnh viện Chỉnh Hình Và Phục Hồi Chức Năng TP Hồ Chí Minh) với đội ngũ thầy thuốc chuyên khoa, lành nghề đã thành công rất nhiều trường hợp gãy xương MĐX . Việc lựa chọn phương pháp đúng , áp dụng kỹ thuật lành nghề, không những giúp bệnh nhân lành xương, hồi phục tốt nhất có thể chức năng của chân mà còn tiết kiệm được chi phí, giảm số lần phẫu thuật và rút ngắn thời gian nằm viện.
Ưu điểm của phương pháp: (1) Rút ngắn thời gian điều trị vì không phải chờ cho tới khi vết thương thật tốt mới ghép được xương, (2) tập luyện và có thể chịu lực được ngay sau khi cố định vững, (3) cách thức kéo dài xương BN tự hực hiện ngay tại nhà theo hướng dẫn và theo dõi của thầy thuốc.
Nhược điểm : Bn phải mang khung cố định ngoài tương đối cồng kềnh, dễ nhiễm trùng chân đinh (các nhược điểm này đều có thể chấp nhân được).
Mấy trường hợp MĐX rất nặng làm ví dụ:
Bệnh nhân Nguyễn H A, sinh năm 1993, quê Long An. Bị tai nạn giao thông gẫy hở xương cẳng chân trái, gẫy hở đầu xa xương đùi trái. Đã chữa trị tại bệnh viện (BV) bạn. Tới BV 1A trong tình trạng vết thương đùi trái nhiễm trùng, xương đùi trái MĐX 11cm, xương cẳng chân trái chưa lành. Nếu dùng các biện pháp chữa trị bằng ghép xương, hay dùng các vật liệu thay thế… mong cho xương lành là vô cùng khó khăn vì khoảng MĐX quá lớn và tình trạng nhiễm trùng tại ổ gẫy chưa ổn thực tế BN đã được mổ nhiều lần nhưng vẫn thất bại. Tại BV 1A, Bn dược điều trị cố định ngoài cẳng chân, kéo dài xương đùi trái từ phần xương còn lành, bù đủ chiều dài xương mất đoạn. Sau 14 tháng chân BN lành xương và 2 chân bằng nhau, tự đi lại không cần hỗ trợ.
Gãy xương cẳng chân trái, mất đoạn xương đùi trái
Thực hiện mổ kéo dài xương đùi
Sau 14 tháng xương cẳng chân lành , kéo dài xương đùi bù đủ mất đoạn xương, xương lành bệnh nhân đi lại được
2- BN Nguyễn Văn T quê Lâm đồng. Bn bị gẫy hở xương đùi trái, điều trị tại bệnh viện bạn kết hợp xương gẫy bằng nẹp vis. Sau mổ nhiễm trùng vết mổ, viêm xương tại ổ gãy xương. BN đến BV 1A sau khi đã được mổ 5 lần ổ viêm nhiễm vẫn tồn tại MĐX 10 cm, tại dây BN được tiếp tục mổ cắt lọc loại bỏ xương chết và mô hoại tử đồng thời mổ thực hiện kéo dài đoạn xương đùi lành bù lại 10m MĐX. Kết quả xương lành, 2 chân bằng nhau, tự đi lại được. 
khớp giả nhiễm trùng mất đoạn xương đùi trái 
Hình ảnh xương đùi trái đang được kéo dài bù mất đoạn xương 
sau 12 tháng ổ kéo dài xương đùi, bù đủ đoạn xương mất, xương lành cả ổ kéo dài xương cả ổ xương gẫy.
3- Bệnh nhân Lê M S, quê Quảng trị. Sau tai nạn bị gẫy hở 2 tầng cẳng chân phải , KHPM rộng đoạn 1/3 giữa cảng chân, MĐX khoảng 6cm xương chầy. Sau nhiều cuộc mổ tại BV bạn. KHPM đã lành sau chuyển vạt nhưng tình trạng MĐX chưa được giải quyết. Tại BV 1A dùng cố định ngoài vừa cố định cho gẫy xương 2 tầng vững chắc, vừa kéo dài phần xương chày còn lành bù cho đoạn xương mất. Kết quả lành xương cả ổ xương gẫy và ổ MĐX, 2 chân bằng nhau, chức năng các khớp lân cận tốt.
Gãy 2 tầng, mất đoạn xương 1/3 giữa xương chày phải. Đang thực hiện kéo dài xương chày bù cho đoạn xương mất
Bệnh nhân đang được cố định xương gãy và kéo dài xương chày bù mất đoạn xương
vạt che phủ lành, bệnh nhân đi lại được ngay cả khi đang thực hiện kéo dài xương
Nguồn: BS Đinh Văn Thủy – Trưởng Khoa Chấn Thương Chỉnh Hình – Bệnh viện 1A
